چشم‌های شیشه‌ای؛ کمک به زندگی یا دردسرساز؟
دوربین‌های مداربسته همه جا هستند. لازم نیست برای دیدن آنها ردشان را در مسابقات بگیریم. آنها حتی تا مراسم حج هم پیشروی کردهاند. ۹۰ دوربین در طبقه پنجم پل جمرات در منا در طول مراسم رمی جمرات حجاج را به طور کامل کنترل می‌کردند. دوربین‌های مداربسته آرام آرام در زندگی ما نفوذ کردهاند و دیگر فقط کافی است در حین رانندگی یا وقتی در خیابان در حال قدم‌زدن هستیم، کمی به اطرافمان نگاه کنیم. آنها همه جا هستند و در همه حال ما را کنترل می‌کنند. دوربین‌های مداربسته قرار است برای انسان معاصر امنیت را در پی داشته باشند. آنها هم مسئولیت مراقبت از ما را برعهده دارند و هم مواظب ما هستند تا اگر خلافی از ما سر بزند، آن را ثبت کنند.
۱
برای این‌که بدانیم دوربین‌های مداربسته از کی وارد زندگی انسان معاصر شدند، باید به حدود ۷۰ سال پیش برگردیم. دوربین‌های مداربسته برای اولین بار در سال ۱۹۴۲ و در جریان فرایند تولید موشک‌های فاو ۲ آلمان توسط شرکت زیمنس به‌کار گرفته شد. تا این‌که بیشتر از دو دهه بعد برای اولین بار در سال ۱۹۶۸ در ایالات متحده آمریکا و شهر نیویورک، دوربین‌های مداربسته سروکله‌شان پیدا می‌شود و برای اولین بار به صورت محدود در بعضی از مکان‌ها آن هم با توجیه مبارزه با جرم و جنایت مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دوربین‌ها امروزه برای حفاظت و نظارت بر اماکن مهم، اماکن پرتردد و اماکن پرخطر استفاده می‌شود. موزه‌ها، فروشگاه‌ها، زندان‌ها، فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو، راه‌آهن و حتی بیمارستان‌ها و مدارس از دیگر اماکنی هستند که به این دوربین‌ها مجهز شده‌اند. دیگر با وجود دوربین‌های مداربسته، امکان شناسایی و تعقیب بسیار راحت نه تنها مجرمان، بلکه خیلی از افراد عادی هم مهیاست.
۲
چندی پیش بود که دانشجویان انگلیسی در اعتراض به سه برابر شدن شهریه دانشگاه‌های این کشور به خیابان ها ریختند و تظاهرات اعتراض آمیزی شکل دادند. در حدود ۱۸۰ نفر در جریان همان اعتراضات بازداشت شدند اما دستگیری تعدادی از آنها، از خود اتفاقات پیش آمده و باقی بازداشت ها بحث برانگیز تر شد. ماجرا از آنجا آغاز شد که پلیس تصاویر ۱۳ نفر را که مدعی بود در بی‌نظمی‌ها و تظاهرات دانشجویان در اعتراض به افزایش شهریه دانشگاه‌ها شرکت داشته‌اند، منتشر کرد. آن موقع بود که موجی از ترس در وجود معترضان پدیدار شد. تصاویر دست‌پخت همان دوربین های مدار بسته ای بودند که در گوشه و کنار خیابان های لندن مخفیانه نصب شده بودند. چشم هایی که مخفیانه تمام اتفاقات را کنترل می کردند راحت تر از آنچه معترضان فکر کنند در بحبوحه آن روزها کارشان را به خوبی انجام دادند. سوء استفاده از تکنولوژی که قرار بود کمکی برای نظارت باشد، به وسیله‌ای برای سرکوب تبدیل شد.
شهریه‌های دانشجویان از سه هزار پوند به ۹ هزار پوند افزایش یافت و دانشجویان معترض زیادی هم با همکاری دوربین های مدار بسته با اتهاماتی نظیر تخریب ساختمان‌های عمومی و مغازه‌ها به گوشه زندان رفتند. شاید دانشجویان تا مدت ها دیگر جرئت هیچ گونه اعتراضی را نداشته باشند؛ چراکه دوربین های مدار بسته ممکن است در هر گوشه و کناری در کمین نشسته باشند.
۳
در انگلستان دو میلیون دوربین مداربسته وجود دارد که در تمام مدت شبانه‌روز شهروندان این کشور را زیر نظر دارد. این دوربین‌های بحث برانگیز گاهی آن‌قدر پنهانی در مکانی نصب شده‌اند که به راحتی قابل دیدن نیستند و بعضی اوقات هم به صورت کاملا آشکار حرکات مردم را ثبت می‌کنند. با جود این‌که به ازای هر ۳۱ نفر، یک دوربین مداربسته در این کشور وجود دارد، اما هنوز هم هیچ مدرکی به دست نیامده که نشان دهد دوربین‌ها از جرم و جنایت کاسته‌اند.
نظارت با دوربین‌های مداربسته بر کارها و رفتار مردم آن هم از موضعی بالاتر همیشه موضوعی چالش‌برانگیز برای آنها به حساب می‌آید. در این مدل نظارت، شهروندان مظنونان همیشگی هستند و رفتار آنها به طور مداوم ثبت می‌شود تا در مواقع مشکوک مورد بازبینی قرار بگیرد. در کمتر از دو دهه جوامع مختلف تبدیل به موزه بزرگی شده‌اند که هزاران دوربین مداربسته در گوشه و کنار آن کار گذاشته شده است. شاید به نظر برسد دوربین‌ها با این کار امنیت را تضمین می‌کنند، اما در این هم نباید تردید کرد که بهای این تامین امنیت محدودشدن حریم شخصی بسیاری از انسان‌ها بوده است. آنها خیلی آرام و بی‌سروصدا کار خود را انجام می‌دهند و ما حتی متوجه حضور دائمی آنها در زندگی‌مان نمی‌شویم. آنها همه جا هستند. کافی است یک بار دیگر به اطرافتان نگاه کنید.
۴
«ترومن شو» فیلمی است که در حدود یک دهه پیش ساخته شد. فیلم داستان ترومن ۲۹ ساله را روایت می‌کند که در یک شرکت بیمه به عنوان کارمند دفتری کار می‌کند. زندگی او کاملا معمولی است، اما ترومن از این وضعیت راضی نیست. او دوست دارد دنیا را ببیند، اما تاکنون موفق نشده از شهر کوچکی که در آن زندگی می‌کند، خارج شود. پدرش یک تهیه‌کننده تلویزیونی است که زمانی که ترومن به دنیا می‌آید، تصمیم می‌گیرد بزرگ‌ترین نمایش دنیا را بسازد. نمایشی که در آن زندگی ترومن به‌طور زنده و ۲۴ ساعته بدون اطلاع او توسط تعداد زیادی دوربین در سراسر شهر فیلم‌برداری شود و در تلویزیون به نمایش در آید. در واقع شهر، یک استودیوی بسیار عظیم است و تمام مردم شهر حتی همسر او، بازیگرانی هستند که با داشتن یک هدفون کوچک در گوششان در کنار ترومن بازی می‌کنند. یک روز ترومن به‌طور تصادفی به این امر پی می‌برد و تصمیم می‌گیرد هر طور شده از این دنیایی که در آن محصور شده بگریزد. شاید این فیلم خبر از سرنوشتی محتوم برای بسیاری از مردم دنیا را با خود دارد. دنیایی که دوربین‌های مداربسته تا آن حد رشد کرده باشند که ما در واقع تنها حکم بازیگران را برای آنها داشته باشیم. یکی از تلخ‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین سکانس‌های فیلم، زمانی است که ترومن در پارکینگ زیرزمین خانه‌اش جعبه مخفی و شخصی را برای خودش نگه‌داری می‌کند. یکی از خصوصی‌ترین حریم‌های شخصی ترومن که آن هم با دوربین‌های مداربسته‌ای که او را زیر نظر دارند فاش می‌شود. حریمی که دیگر تنها در خیال ترومن کاملا شخصی به نظر می‌رسد، در حالی که کسانی در جایی دیگر نیز همه چیز را دیده و می‌دانند.
۵
دوربین‌های مداربسته چنان با زندگی مردم عجین شده‌اند که دیگر حتی ردپای آنها را در سرگرمی‌های روزانه شهروندان هم می‌توان دید. به عنوان مثال این یک نمونه را داشته باشید: این روزها در انگلستان گروهی از شهروندان دائما مشغول نگاه‌کردن تصاویر دوربین‌های امنیتی مداربسته از طریق اینترنت هستند تا بخت خود را برای بردن جایزه یک‌هزار پوندی کشف جرم بیازمایند.
صاحبان این دوربین‌ها برحسب زمانی که هر کدام از کاربران اینترنت تصاویر دوربین‌های آنها را تماشا می‌کنند، به آنان دستمزد می‌پردازند. پروژه چشمان اینترنتی که در ابتدا به عنوان یک بازی رواج پیدا کرده بود، اکنون حالتی جدی‌تر پیدا کرده و قرار است پروژه محافظت از طریق کنترل دوربین‌های امنیتی توسط شهروندان معمولی ماه آینده به صورت آزمایشی در استنفورد انجام شود و علاقه‌مندان به صورت رایگان برای شرکت در آن ثبت‌نام کنند و هر کدامشان چهار دوربین مداربسته تحویل بگیرند. کاربران برای گزارش هر صحنه مشکوک یک امتیاز و برای گزارش هر جرم، سه امتیاز دریافت می‌کنند. اگر صاحب دوربین به این نتیجه برسد که آنها در تشخیص صحنه مشکوک مرتکب اشتباه شده‌اند، یک امتیاز از دست می‌دهند. در حقیقت هدف این پروژه متمرکزکردن توجه کاربران اینترنت در سراسر دنیا روی دو میلیون دوربین امنیتی در این کشور است.
این پروژه جنجالی مورد انتقاد گروه‌های طرفدار آزادی مدنی قرار گرفته که ادعا می‌کنند اجرای این پروژه می‌تواند انگلستان را به «بهشت جاسوس‌ها» تبدیل کند. آنها نگران این مسئله هستند که همسایه‌ها بتوانند جاسوسی همسایه‌هایی را که زباله‌های خود را در سطل قرار نمی‌دهند یا سروصدا می‌کنند، انجام دهند و آنها را گناهکار جلوه دهند.
۶
نحوه اعتراض مخالفان دوربین‌های مداربسته هم در نوع خود جالب است. یکی از حرکت‌های اعتراضی به دوربین‌های مداربسته را گروهی از جوانان هنرمند چینی پایه‌گذاری کردهاند. آنها با استفاده از تصاویری که توسط هکرها از دوربین‌های مداربسته به دست می‌آورند، ویدیو آرت و کارهای پرفورمنس می‌سازند و در نمایشگاه‌های زیرزمینی و مخفیانه آنها را به نمایش می‌گذارند. این عده که گروهشان را «ویدیو خرناس» نام‌گذاری کردهاند، بعد از پنج سال فعالیت یکی از سرشناس‌ترین مبارزان علیه دوربین‌های مداربسته در دنیا محسوب می‌شوند. پیش از این‌که این جوانان هنری چینی درصدد اعتراض به این دوربین‌ها بربیایند، حرکتی فراگیرتر و بزرگ در آمریکا به نام «بازیگران دوربین‌های مداربسته» چند سالی است که اعلام موجودیت کرده. افرادی که در این گروه عضو هستند، به هیچ خط‌مشی خاصی تعلق ندارند و تنها شهروندانی عادی هستند. آنها خواستار حضور در انتخابات و کسب کرسی‌های پارلمان نیستند. تنها خواسته آنها این است که دوربین‌های مداربسته، مردم را به حال خودشان رها کنند. اعضای این گروه در خیابان‌ها مقابل یک دوربین مخفی می‌ایستند و به آن زل می‌زنند. آنها در عین حال با نشان دادن دوربین‌ها به مردمی که از کنار آنها رد می‌شوند، از آنها می‌پرسند که تا به حال به این دوربین‌ها دقت کرده بودند و آیا فکر نمی‌کنند کار این دوربین‌ها، نوعی اهانت به شهروندان محسوب می‌شود؟
گروه «بازیگران دوربین‌های مداربسته» بی‌سروصداتر هم کارشان را انجام می‌دهند. اعضای این گروه به صورت انفرادی در پیاده‌رو‌ها می‌ایستند و با انگشت به دوربین‌ها اشاره می‌کنند. آنها بعضی وقت‌ها پلاکاردهای بزرگی هم در کنار خود قرار می‌دهند که روی آن مثلا نوشته شده است: «داری به چی نگاه می‌کنی؟» و جلوی دوربین‌های مداربسته قرار می‌گیرند. آنها سعی می‌کنند با این کارشان اهانت نهفته در نظارت‌کردن با این دوربین‌ها را به آنها گوشزد کنند.
بازدید:۶۳۹۰۱۵
رتبه مقاله در گوگل: