اختلالات روان پریشی دسته ای از اختلالات روانی هستند که با اختلال در ادراک، تفکر، رفتار و خلق و خوی فرد همراه هستند. این اختلالات می تواند تأثیر قابل توجهی بر توانایی فرد در انجام فعالیت های روزمره داشته باشد. اختلالات روان پریشی یا سایکوز، نوعی اختلال روانی است که در آن فرد دچار اختلال در ادراک، تفکر و رفتار می‌شود. این اختلالات می‌توانند باعث شوند که فرد واقعیت را به درستی درک نکند و رفتارهای غیرمعمولی از خود نشان دهد.
علل
علت دقیق اختلالات روان پریشی هنوز به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، به نظر می رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و بیولوژیکی در بروز این اختلالات نقش دارند.
- اختلالات روانی: سایکوز می تواند یک علامت از اختلالات روانی مختلفی از جمله اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، اختلالات خلقی و اختلالات شخصیت باشد.
- مصرف مواد مخدر: مصرف مواد مخدر مانند توهم زاها، کوکائین و متامفتامین می تواند باعث سایکوز شود.
- آسیب مغزی: آسیب مغزی ناشی از ضربه، عفونت یا سکته می تواند باعث سایکوز شود.
- بیماری های جسمی: برخی از بیماری های جسمی مانند تومور مغزی، نارسایی کلیه و بیماری های خودایمنی می تواند باعث سایکوز شود.
عوامل ژنتیکی
اختلالات روان پریشی در خانواده ها شایع تر است، که نشان می دهد عوامل ژنتیکی در بروز این اختلالات نقش دارند. مطالعات نشان داده اند که افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی دارای جهش هایی در ژن هایی هستند که با عملکرد مغز مرتبط هستند.
عوامل محیطی
عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سرب یا سوء استفاده جنسی در دوران کودکی نیز ممکن است در بروز اختلالات روان پریشی نقش داشته باشند.
عوامل بیولوژیکی
اختلالات روان پریشی با تغییراتی در ساختار و عملکرد مغز مرتبط هستند. مطالعات نشان داده اند که افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی دارای کاهش حجم ماده خاکستری در برخی از مناطق مغز هستند. همچنین، این افراد دارای فعالیت غیرطبیعی در برخی از مناطق مغز هستند.
تفاوت سایکوز و اسکیزوفرنی
سایکوز و اسکیزوفرنی دو اختلال روانی هستند که می توانند باعث تغییرات قابل توجهی در نحوه فکر کردن، احساس کردن و رفتار کردن فرد شوند. با این حال، تفاوت های کلیدی بین این دو اختلال وجود دارد.
سایکوز یک وضعیت حاد است که با از دست دادن تماس با واقعیت مشخص می شود. علائم سایکوز می تواند شامل توهمات، هذیان ها، اختلالات شناختی و رفتارهای آشفته باشد. توهمات باورهای غلط یا نادرستی هستند که با شواهد واقعیت مطابقت ندارند. هذیان ها باورهای غلط یا نادرستی هستند که با وجود شواهد متناقض، به شدت به آن ها پایبند است. اختلالات شناختی می تواند شامل مشکلات در تفکر، تمرکز، حافظه و قضاوت باشد. رفتارهای آشفته می تواند شامل پرخاشگری، بیقراری، یا کناره گیری اجتماعی باشد.
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن است که با از دست دادن تماس با واقعیت، اختلالات شناختی و مشکلات در عملکرد اجتماعی مشخص می شود. علائم اسکیزوفرنی می تواند شامل توهمات، هذیان ها، اختلالات گفتاری و حرکتی، و مشکلات در تفکر، تمرکز، حافظه و قضاوت باشد.
تفاوت های کلیدی بین سایکوز و اسکیزوفرنی عبارتند از:
- مدت زمان: سایکوز معمولاً یک وضعیت حاد است که طی چند روز یا هفته رخ می دهد و با درمان می تواند بهبود یابد. اسکیزوفرنی یک اختلال مزمن است که می تواند از دوران نوجوانی یا بزرگسالی شروع شود و ممکن است به طور کامل بهبود نیابد.
- علائم: توهمات و هذیان ها از علائم مشترک سایکوز و اسکیزوفرنی هستند. با این حال، اسکیزوفرنی می تواند علائم دیگری مانند اختلالات گفتاری و حرکتی، و مشکلات در تفکر، تمرکز، حافظه و قضاوت را نیز ایجاد کند.
- درمان: درمان سایکوز معمولاً شامل داروهای ضد روان پریشی و حمایت روانی است. درمان اسکیزوفرنی نیز معمولاً شامل داروهای ضد روان پریشی و حمایت روانی است. با این حال، ممکن است درمان های دیگری مانند درمان شناختی-رفتاری نیز مورد نیاز باشد.
علائم روان پریشی
علائم اختلالات روان پریشی می تواند به صورت زیر باشد:
- توهم: توهم تجربه ای است که در آن فرد چیزی را می بیند، می شنود، حس می کند، می بوییده یا می چشد که وجود خارجی ندارد.
- هذیان: هذیان باور غلطی است که فرد علیرغم شواهد مخالف، به آن باور دارد.
- اختلالات فکر: اختلالات فکر شامل مشکلاتی در تمرکز، حافظه و تصمیم گیری است.
- اختلالات رفتار: اختلالات رفتار شامل مشکلاتی در کنترل خشم، تکانشگری و رفتارهای اجتماعی است.
- اختلالات خلق و خو: اختلالات خلق و خو شامل تغییراتی در خلق و خو مانند افسردگی، اضطراب یا پرخاشگری است.
- اختلال در پردازش اطلاعات: افراد مبتلا به روان پریشی ممکن است در پردازش اطلاعات مشکل داشته باشند. این امر می تواند منجر به مشکلاتی در تمرکز، حافظه و یادگیری شود.
- تغییرات رفتاری: افراد مبتلا به روان پریشی ممکن است رفتارهای غیرمعمول یا نامناسبی از خود نشان دهند. این رفتارها می تواند شامل بی قراری، پرخاشگری یا عقب نشینی اجتماعی باشد.
افسردگی روان پریشانه
افسردگی روان پریشانه (Psychotic depression) نوعی افسردگی شدید است که با علائم روان‌پریشی همراه است. این علائم شامل توهم، هذیان و سایر اختلالات ادراکی است. افسردگی روان‌پریشانه می‌تواند بسیار ناتوان‌کننده باشد و نیازمند درمان فوری است.
علائم افسردگی روان پریشانه
علائم افسردگی روان پریشانه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- علائم افسردگی: احساس غم و ناامیدی مداوم، فقدان علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش، کاهش انرژی، تغییرات در خواب و اشتها، مشکلات تمرکز و تفکر، احساس بی ارزشی یا گناه، افکار خودکشی
- علائم روان‌پریشی: توهم (شنیدن صداهایی که دیگران نمی‌شنوند یا دیدن چیزهایی که دیگران نمی‌بینند)، هذیان (داشتن باورهای نادرست که قابل اصلاح نیستند)، سایر اختلالات ادراکی (مانند احساس لمس شدن یا کنترل شدن توسط نیروی خارجی)
افسردگی روان پریشانه می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در بزرگسالان جوان رخ می‌دهد. زنان کمی بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می‌شوند.
علل
علل دقیق افسردگی روان پریشانه شناخته شده نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیست‌شناختی، روانشناختی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
- عوامل ژنتیکی: افرادی که سابقه خانوادگی افسردگی روان پریشانه یا سایر اختلالات روانی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.
- عوامل زیست‌شناختی: برخی تغییرات در عملکرد مغز، مانند عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز، ممکن است در ایجاد افسردگی روان پریشانه نقش داشته باشند.
- عوامل روانشناختی: تجربه رویدادهای استرس‌زا در زندگی، مانند سوءاستفاده، ضربه روحی یا از دست دادن عزیزان، ممکن است خطر ابتلا به افسردگی روان پریشانه را افزایش دهد.
- عوامل محیطی:عوامل محیطی، مانند فقر، بیکاری یا زندگی در یک محیط پر استرس، نیز ممکن است در ایجاد افسردگی روان پریشانه نقش داشته باشند.
تشخیص افسردگی روان پریشانه
تشخیص افسردگی روان پریشانه توسط پزشک یا روانشناس متخصص انجام می‌شود. پزشک یا روانشناس پس از ارزیابی علائم و سابقه پزشکی و روانی بیمار، ممکن است آزمایش‌های خون یا سایر آزمایش‌های تشخیصی را برای رد سایر علل احتمالی علائم بیمار انجام دهد.
درمان افسردگی روان پریشانه
درمان افسردگی روان پریشانه معمولاً ترکیبی از دارو و روان‌درمانی است.
- داروها: داروهای ضد افسردگی و داروهای تثبیت‌کننده خلق ممکن است برای درمان علائم افسردگی روان پریشانه استفاده شوند.
- روان‌درمانی: روان‌درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به افسردگی روان پریشانه کمک کند تا علائم خود را مدیریت کنند و با این اختلال کنار بیایند.
در موارد شدید افسردگی روان پریشانه، ممکن است بستری شدن در بیمارستان ضروری باشد.
آیا بیماری سایکوز درمان قطعی دارد
آیا روان پریشی قابل درمان است؟ پاسخ کوتاه به این سوال این است که خیر، بیماری سایکوز درمان قطعی ندارد. با این حال، درمان‌های موجود می‌توانند به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک کنند.
سایکوز یک اختلال روانی است که با تغییراتی در ادراک، فکر و رفتار مشخص می‌شود. این تغییرات می‌تواند شامل توهم (شنیدن صداها یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند)، هذیان (داشتن باورهای نادرست که قابل اصلاح نیستند) و سایر اختلالات ادراکی باشد.
علل سایکوز به طور کامل شناخته نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیست‌شناختی، روانشناختی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
درمان سایکوز معمولاً ترکیبی از دارو و روان‌درمانی است.
تشخیص اختلالات روان پریشی
تشخیص اختلالات روان پریشی بر اساس معیارهای تشخیصی موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) انجام می شود. این معیارها شامل ارزیابی علائم فرد و تاریخچه پزشکی و روانی او است.
درمان اختلالات روان پریشی
درمان اختلالات روان پریشی معمولاً شامل ترکیبی از داروها و درمان های روانشناختی است. برای آگاهی از تست روان پریشی و شرایط درمانی می توانید با شماره های۰۲۱۲۲۳۵۴۲۸۲ و ۰۲۱۸۸۴۲۲۴۹۵ تماس بگیرید.
داروها
داروهای ضد روان پریشی برای درمان علائم اختلالات روان پریشی مانند توهم و هذیان استفاده می شوند. این داروها می توانند عوارض جانبی مانند خشکی دهان، افزایش وزن و لرزش داشته باشند.
درمان های روانشناختی
درمان های روانشناختی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و خانواده درمانی می تواند به افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی کمک کند تا با علائم خود کنار بیایند و عملکرد خود را در زندگی روزمره بهبود بخشند.
پیش آگهی اختلالات روان پریشی
پیش آگهی اختلالات روان پریشی به عوامل مختلفی از جمله شدت اختلال، پاسخ به درمان و حمایت اجتماعی فرد بستگی دارد. با این حال، در مجموع، افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی می توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.
نکات مهم
- اختلالات روان پریشی اختلالات جدی هستند که می توانند تأثیر قابل توجهی بر زندگی فرد داشته باشند.
- تشخیص و درمان زودهنگام اختلالات روان پریشی می تواند به بهبود پیش آگهی این اختلالات کمک کند.
- افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی باید از حمایت خانواده و دوستان خود برخوردار باشند.
منابع
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5). Arlington, VA: American Psychiatric Association, 2013.
National Institute of Mental Health. Schizophrenia. Retrieved from https://www.nimh.nih.gov/health/topics/schizophrenia/index.shtml
